Người độc hại: Làm sao để NHẬN RA và TRÁNH XA họ

Người độc hại: Làm sao để NHẬN RA và TRÁNH XA họ? [1]
[Tiến sĩ George S. Everly, Jr.]

Những kẻ tự cao, giả tạo và hay phàn nàn chính là những “con sâu” khiến các mối quan hệ của bạn trở thành thảm họa. Dưới đây là tư vấn của tiến sĩ George S. Everly, Jr., nhà tâm lý học người Mỹ, người có các bài viết định hình to lớn trong lĩnh vực can thiệp khủng hoảng tâm lý và khả năng phục hồi của con người.

Vào những năm đầu sự nghiệp của mình, tôi đã có dịp hợp tác với một đồng nghiệp cấp cao để cùng xin tài trợ cho một dự án nghiên cứu. Khi làm việc cùng anh, tôi đặc biệt tỏ thái độ chỉ trích tác giả của các bài nghiên cứu trước đây. Những tưởng sẽ nhận được sự đồng tình như thường thấy, không ngờ tôi lại vấp phải lời nhận xét thẳng thừng từ người đồng nghiệp. Cách anh nói thật điềm tĩnh:

“Trên đời này có hai loại người, những người luôn muốn đóng góp và những kẻ chỉ chuyên đi gièm pha. Cậu nên nhớ, sự nghiệp và cuộc sống của cậu được vun đắp dựa trên những nỗ lực của chính bản thân chứ không phải bằng cách chà đạp thành quả của người khác. Mọi người có tin tưởng cậu hay không phụ thuộc việc cậu chọn trở thành loại người nào.”

Suốt cuộc đời mình, hiếm người nào tặng tôi những lời ngay thẳng và khôn ngoan như thế. Vị đồng nghiệp ấy sau này cũng chính là người cố vấn quan trọng trong mọi khía cạnh cuộc sống của tôi.

Thật vậy, những người theo chủ nghĩa phê phán dù tư duy có sắc sảo thế nào rồi cũng sớm bị quên lãng. Lịch sử chỉ ghi danh những ai biết vì đời mà cống hiến vô tư.

Lời khuyên quý báu từ anh bạn đồng nghiệp không chỉ hữu dụng trong ứng xử mà còn giúp chúng ta có một con mắt nhìn người sâu sắc hơn. Hãy chọn ở bên những người chân thành, tốt bụng; những người khiến bạn cảm thấy mình tươi tốt, an vui. Và tránh xa những kẻ gai góc, độc hại; những kẻ chỉ chờ bạn trở nên tàn tạ, thấp bé.

Đâu là “bạn”, đâu là “bè”?

Triết gia Cicero từng nói: “Sức mạnh của tình bạn có thể khiến sự thịnh vượng nảy nở, sinh sôi và xua tan đi nghịch cảnh.” Các nghiên cứu gần đây cũng liên tục chỉ ra rằng, duy chỉ có tình người ấm áp mới có thể làm tan chảy những tâm hồn băng giá nhất.

Tuy nhiên đừng vội hấp tấp, như nhà thơ Max Ehrmann cũng từng khuyên: “Thế giới này vốn đầy mánh khóe, hãy thận trọng.” Có lẽ những ai đã từng trải nghiệm nỗi đau của sự phản bội sẽ hiểu được ngụ ý trong câu nói này. Nên nhớ, những kẻ phản bội người khác được thì hoàn toàn có thể đối xử với bạn tương tự. Vì thế hãy bình tĩnh và chọn bạn một cách thật chậm rãi. Để tôi cho bạn một gợi ý, sự nhất quán trong hành vi có thể là dấu hiệu của một người bạn đáng tin cậy đấy.

Là một nhà tâm lý học, tôi đã được đào tạo chuyên sâu về cách chẩn đoán hành vi của con người và dành hàng ngàn giờ để hoàn thiện các kỹ năng của mình. Tôi thường xuyên phải thực hành đánh giá tính chính trực, trung thực và sự đáng tin cậy của một người qua các tờ đơn xin việc của họ hoặc các quy trình kiểm tra an ninh. Nhưng bạn biết chăng, buổi học đắt giá nhất với tôi lại chính là cuộc trò chuyện chỉ vỏn vẹn trong vòng 5 phút với tiến sĩ Henry Murray.

Tiến sĩ Henry Murray là người đã phát triển bài Trắc nghiệm Tâm lý theo chủ để – the Thematic apperception test, một trong những bài trắc nghiệm tâm lý được sử dụng rộng rãi nhất thế giới. Tuy vậy, ông đã từng tâm sự với tôi rằng, thật ra không có bài kiểm tra nào hiệu quả hơn những câu hỏi đời thường và cụ thể.

Giả như bạn vô tình thấy một người quen làm điều gì đó rất đáng ngờ, không phù hợp hoặc chỉ đơn giản là không đúng, đừng vội bỏ qua hành vi đó và tìm cách bào chữa giúp họ. Cho phép tôi chia sẻ với bạn hai câu hỏi hữu ích nhất mà tôi đã được học khi phân tích hành vi của một người nào đó.

Hãy tự hỏi mình những câu hỏi sau:

1. Họ đã từng hành xử như vậy trước đây chưa? Câu trả lời sẽ giúp bạn phân biệt đâu là một sai lầm nhất thời và đâu là một thói quen xấu đã được dưỡng thành. Người ta nói: “Sai một lần thì có thể cho là tai nạn. Nhưng lặp đi lặp lại lỗi sai đó thì chính là sự lựa chọn”. Và nhờ đó bạn có thể nhận ra con người thật của họ.
2. Tiếp tục hỏi bản thân: Loại người nào thường hành xử như vậy? Hay cụ thể hơn: Loại người nào làm những việc mà người đó vừa làm? Trả lời được câu hỏi này thì bạn đã thấy được cốt lõi của vấn đề. Liệu đây có phải là loại người bạn muốn làm quen, kết thân, làm đối tác kinh doanh hay thậm chí là vợ hoặc chồng?

Tôi cho rằng bằng cách suy nghĩ lời đáp cho những câu hỏi trên bạn sẽ biết được thế nào là một người có tính cách độc hại và người này có xứng đáng với sự cảm thông của bạn hay không.

Hãy cẩn thận với những người độc hại

Bạn biết đấy, trên trái đất này, bầu khí quyển mà chúng ta hít thở hàng ngày vẫn luôn tồn tại độc tố, và xã hội loài người cũng vậy, vẫn luôn có những người độc hại. Chẳng ai muốn sống ở những nơi quá khó thở, vậy nên, học cách nhận biết để tránh né những người độc hại là một kỹ năng thiết yếu mà bạn cần học càng sớm càng tốt.

Người độc hại là những kẻ chuyên gieo rắc bất hạnh và khổ đau. Họ đầu độc tất cả mọi thứ họ tiếp xúc: từ người xung quanh cho đến môi trường làm việc, sự nghiệp, hôn nhân và đặc biệt là con cái. Kỳ lạ là những người này hầu như miễn dịch với cảm giác hối lỗi và cũng không bao giờ có ý định thay đổi theo hướng tích cực hơn. Họ thật sự không hề sáng suốt.

Đến đây có thể bạn sẽ nghĩ rằng tôi đang miêu tả về những tên tội phạm. Nhưng sự thật họ là những người vẫn sống và làm việc với chúng ta hàng ngày.

Có ít nhất bốn loại người độc hại cơ bản: người hung hăng, người giả tạo, người tiêu cực và người quyến rũ. Chúng ta hãy cùng xem, bạn có nhận ra người quen nào trong số những người dưới đây không nhé.

Người hung hăng

Những người này bề mặt nhìn thì rất cá tính, thú vị nhưng họ thường ích kỷ, có xu hướng mạo hiểm và thích rủi ro. Kẻ hung hăng tỏ ra giàu năng lượng và tích cực nhưng thực chất lúc nào cũng thích áp đảo người khác bằng lời nói, và đôi khi bằng cả hành động. Họ có xu hướng tìm kiếm bạn bè và đối tác khác giới vì đối tượng này lại có xu hướng ngưỡng mộ họ. Người hung hăng tự cho bản thân là người quyết đoán và thật lạ là họ không hề thấy mình hung hăng. Ý thức về quyền lợi cá nhân quá lớn khiến họ trở nên vô cùng ích kỷ. Những người này hiển nhiên chiếm đoạt tiện nghi của người khác như thể đó là một đặc ân được Chúa ban cho.

Họ tuân thủ các quy tắc và luật lệ chỉ khi những thứ này không cản trở điều họ muốn làm, còn nếu không, họ cũng chẳng quan tâm. Nếu bạn là người có lòng tự tôn thấp thì bạn chính là mục tiêu kiểu người này nhắm tới, thậm chí đôi khi bạn còn bị họ thu hút và coi họ như người có thể bảo vệ mình. Tuy nhiên hành vi “bảo vệ” này rồi sẽ sớm bị thay thế bởi những bạo hành bằng lời nói và thể chất.

Người giả tạo

Họ cư xử như một người bạn thực thụ, nhưng thật ra không phải. Bạn sẽ thấy những lúc bạn cần, họ đều tỏ ra sốt sắng. Nhưng bạn hãy cẩn thận. Mong muốn giúp đỡ của họ không hề xuất phát từ sự vị tha hay thật lòng quan tâm đến người khác. Ý thức về giá trị bản thân của những người giả tạo rất mạnh. Họ thường tận hưởng cảm giác được thấy mình vượt trội khi giúp đỡ những người đang ở trong hoàn cảnh tồi tệ hơn họ.

Loại người này sẽ rất nhanh lộ rõ bản chất khi bạn đạt được thành tựu nào đó. Họ bực bội, khó chịu một cách không kiểm soát vì ghen tị với bạn; người giả tạo không thể nào thật lòng dung nạp niềm vui và thành công của người khác được. Bạn sẽ thấy bỗng nhiên họ trở nên xa cách, thậm chí tệ hơn là cố gắng phá hoại hạnh phúc của bạn.

Thực chất những người này rất đáng thương. Họ thường xuyên phải sống trong sự giả tạo và bất an, tìm mọi cách để nâng giá trị của mình lên bằng việc làm thân với những người họ cho là không bằng mình.

Người tiêu cực

Loại người tiếp theo này dường như cũng không bao giờ thực sự được hạnh phúc. Trong mắt họ chẳng có gì là tốt đẹp và họ luôn sẵn sàng cho bạn thấy điều đó. Thoạt nhìn họ có vẻ dễ chịu, nhưng càng tiếp xúc lâu bạn sẽ thấy tính cách họ càng thất thường. Họ rất cố chấp và hay “đá xoáy” người khác. Những người này gặp ai cũng buông lời tiêu cực để kiếm sự đồng tình và có được cảm giác “đồng bệnh tương lân”.

Việc làm này của họ thực chất là hành vi gây hấn nhưng được che đậy tinh vi để tránh bị đáp trả. Ví dụ có người nói với bạn: “Này Gee, tớ thực sự thích chiếc đầm mới của cậu. Hình như phong cách này rất phổ biến vào 5, 10 năm trước thì phải.” Rõ ràng người này đang mỉa mai bạn vì chiếc váy lỗi thời nhưng nếu bị thách thức ngược lại họ sẽ chống chế: “nhưng tớ thật sự thích nó.” Nhìn chung, trong khi người khác đều nhìn đời qua những chiếc kính vạn hoa thì thế giới của họ lại luôn phủ một màu xam xám.

Người quyến rũ

Có những người luôn chiếm vị trí trung tâm của mọi bữa tiệc. Họ thu hút, thú vị và dĩ nhiên đầy quyến rũ. Không lạ gì khi họ đồng thời cũng là trung tâm của những rắc rối, thị phi. Những người này rất có gu ăn mặc, thích làm dáng. Họ tìm mọi cách để lôi kéo sự chú ý về phía mình, đặc biệt là từ người khác giới và sẵn sàng chấp nhận rủi ro.

Đáng buồn thay, những người này đa phần đều có nội tâm yếu đuối. Họ bù đắp sự bất ổn và dễ bị tổn thương bằng cách khoác lên mình cái vẻ hào nhoáng, xa hoa. Người quyến rũ lựa chọn sống một đời sống hời hợt và cũng đánh giá người khác dựa trên các tiêu chí nông cạn. Việc người ta có tài sản bao nhiêu, bề ngoài trông như thế nào và quen biết những ai đối với họ rất quan trọng.

Thật không may cho họ, thời son trẻ của ai cũng không kéo dài mãi mãi, người quyến rũ theo năm tháng cũng sẽ phải đối mặt với cuộc khủng hoảng tuổi trung niên như bao người. Cơn khát được chú ý – liều thuốc cho sự bất an, rồi sẽ khiến họ trở thành những con thiêu thân và trở nên rệu rã. Họ sẽ không ngừng hoang tưởng cho đến một ngày nhìn lại đã không còn ai thật lòng bên cạnh.

Bạn đã học được cách nhận diện những người độc hại. Vậy bây giờ chúng ta tiếp tục học cách đi tìm tình bạn chân chính.

Chỉ cần ghi nhớ những điều đơn giản sau đây:

1. Tình bạn bắt nguồn từ sự tin tưởng lẫn nhau.

2. Tình bạn dựa trên sự thủy chung và không có ngày đáo hạn.

3. Bạn thân không có nghĩa là chúng ta ngày càng trở nên xuề xòa với nhau. Ngược lại, càng thân càng nên tế nhị và nhã nhặn.

4. Một người bạn tốt là một người trung thành. Bạn hãy để ý xem, những lời nói xấu sau lưng người khác, bằng cách nào đó cuối cùng cũng lại đến tai họ. Người bạn tốt dù thế nào đi nữa cũng sẽ luôn nói lời tử tế về bạn với người khác, dẫu bạn không có mặt ở đó. Đồng thời khi hành xử như vậy họ cũng đang tạo dựng lòng tin và ấn tượng tốt đẹp từ những người xung quanh.

5. Người bạn đích thực sẽ luôn khuyến khích bạn được là chín mình và giúp bạn nhận ra giá trị của bản thân. Bên cạnh những người này, bạn thấy mình như nở hoa, tràn trề sinh lực và đầy hào hứng.

6. Và quan trọng nhất, người bạn chân chính sẽ luôn có mặt lúc bạn cần. Không giống như kiểu người giả tạo, người bạn chân chính sẽ giúp đỡ bạn một cách vô tư mà không đòi hỏi lại bất cứ điều gì. Người bạn chân chính luôn khiến bạn cảm thấy đủ đầy ngay cả khi bản thân họ đang thiếu thốn.

Đọc đến đây, bạn có phát hiện ra trước giờ mình có rất nhiều “bè” nhưng lại quá ít “bạn” hay không? Thật ra điều này vốn rất phổ biến, chỉ là chúng ta không chú ý. Hãy nắm vững các nguyên tắc trên, nếu chưa thể tìm thấy tình bạn đích thực thì ít nhất bạn cũng không bị rơi vào cái “bẫy” của những người độc hại.

------------------------------------------

Cách nhận biết và thu hút Người Trưởng Dưỡng [2]

Hạnh phúc và thành công thường phụ thuộc vào bản thân bạn và người trưởng dưỡng.

Mặc dù phải nhận ra và tránh những người độc hại, nhưng việc nhận ra và thu hút những người trưởng dưỡng thậm chí còn quan trọng hơn. Từ nutricis trong tiếng La-tinh có nghĩa là nuôi dưỡng, hỗ trợ và thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển.

Nghiên cứu chỉ ra rằng khả năng phục hồi (khả năng hồi phục từ nghịch cảnh) phần lớn là kết quả hỗ trợ từ người khác. Tôi nhắm mắt cũng biết rằng hạnh phúc và thành công của tôi liên quan đến việc tôi được hỗ trợ, nuôi dưỡng, ủng hộ hy vọng và ước mơ của tôi và quan trọng nhất là được người khác giúp tôi cảm thấy tốt về bản thân. Người đó trái ngược với người độc hại và là người trưởng dưỡng.

Người độc hại

Giống như môi trường có những độc tố, loài người cũng có những người độc hại. Nhận biết và tránh những người độc hại là kỹ năng thiết yếu nên học được càng sớm càng tốt. Những người độc hại gieo rắc bất hạnh và đau khổ cá nhân. Họ đầu độc những thứ mà họ tiếp xúc: Những người khác, sự nghiệp, kinh doanh, hôn nhân và thậm chí trẻ em.

Cụ thể, những người độc hại làm suy yếu sự tự tin của bạn, nhắc nhở bạn về những điểm yếu và không cho phép bạn làm bất cứ điều gì đem đến hạnh phúc và thành công của bạn. Họ thậm chí lợi dụng bạn để họ thành công, lợi dụng một cách kín đáo để không bị lộ là người độc hại. Họ là những người “lợi dụng” và chắc chắn không phải là người trưởng dưỡng. Bạn nghe thấy quen không?

Người độc hại dễ nhận ra. Họ không hạnh phúc và không an toàn, mặc dù họ cố che giấu nỗi bất hạnh bằng sự kiêu ngạo. Họ nói những điều gây tổn thương, sau đó nói “tôi chỉ nói đùa thôi” hay là “bạn nhạy cảm quá vậy”. Họ làm cạn kiệt năng lượng của bạn và khiến bạn cảm thấy kiệt sức vì nghi ngờ bản thân và mơ ước của mình. Họ thậm chí phá hoại những nỗ lực vì hạnh phúc hoặc thành công của bạn. Nếu bị bắt quả tang, họ sẽ nói họ chỉ đơn giản là “cố gắng cứu bạn khỏi sự thất vọng”.

Đừng mơ có thể thay đổi họ. Sự bất an của họ vượt xa khả năng thay đổi của bạn. Nhưng bạn thường hay muốn thử và bị kéo vào cái hố sâu độc hại đó. Chất độc của họ có tính lây lan.

Ngược lại với người độc hại là người trưởng dưỡng. Họ nuôi dưỡng, hỗ trợ, và thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển bản thân bạn. Họ giúp bạn thực hiện ước mơ của mình. Họ là người nâng đỡ bạn, giúp bạn xây dựng sự tự tin. Họ tin vào bạn. Họ thúc đẩy bạn trở nên tốt hơn bạn nghĩ!

Người trưởng dưỡng rất dễ nhận ra. Họ khuyến khích khi bạn nghi ngờ bản thân mình. Họ hỗ trợ khi bạn cần hỗ trợ mà không cần đáp lại. Tâm thái họ luôn tràn đầy hạnh phúc. Với họ, luôn thường trực nụ cười trên khuôn mặt. Hạnh phúc của họ khiến bạn cảm thấy hạnh phúc lây. Họ để lại cho bạn cảm giác tràn đầy năng lượng, có động lực và tự tin hơn. Các đặc điểm của người trưởng dưỡng giống như tên của họ vậy.

Người trưởng dưỡng thì:

1. Nuôi dưỡng. Ủng hộ và khuyến khích. Thúc đẩy nhưng không đòi hỏi. Họ thực sự muốn bạn hạnh phúc và thành công.

2. Hiểu biết. Hiểu bạn. Quan điểm của họ bao dung hầu hết các quan điểm của bạn. Khi không đồng ý, họ trình bày quan điểm của họ mà không xúc phạm quan điểm của bạn.

3. Đáng tin tưởng. Bạn có thể tin tưởng họ mà không sợ bị phản bội.

4. Đáng tin cậy. Độ tin cậy là chìa khóa để tin tưởng. Họ hành động và suy nghĩ theo mô hình đoán được và điều này giúp bạn thoải mái.

5. Chính trực. Họ là bằng chứng của trung thực và đạo đức. Họ đi theo một la bàn đạo đức.

6. Tự tin. Họ tự tin vào bản thân và sự tự tin của họ có tính lây lan. Các nghiên cứu về sự thu hút giữa các cá nhân cho thấy sự tự tin là yếu tố chính trong việc thu hút. Đừng nhầm lẫn sự tự tin với lòng tự ái và sự kiêu ngạo, vì hai đặc điểm sau là của người độc hại.

Làm thế nào để thu hút những người trưởng dưỡng? Hãy trở nên một người như vậy hoặc gần như vậy. Hãy nuôi dưỡng người khác; hãy hiện diện với lòng trắc ẩn và sự hỗ trợ. Hãy đáng tin cậy. Hãy đừng bào chữa mà chịu trách nhiệm cho hành động của mình (đức tính này khó kiếm). Hãy theo một la bàn đạo đức. Hãy tự tin một cách khiêm tốn. Hãy cố gắng hết sức nhìn thế giới qua con mắt của người khác. Bạn sẽ ngạc nhiên bởi những gì bạn khám phá. Làm được như vậy bạn sẽ không bao giờ đánh mất chính mình.

Mặc dù phải nhận ra và tránh những người độc hại, nhưng việc nhận ra và thu hút những người trưởng dưỡng thậm chí còn quan trọng hơn. Người trưởng dưỡng nuôi dưỡng, hỗ trợ, và thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển của bạn. Họ giúp bạn thực hiện ước mơ của bạn!

Cùng tác giả:

[1]: "Toxic People" - How to Recognize and Avoid Them
https://www.psychologytoday.com/…/nutric-people-how-recogni…

[2]: "Nutric People" - How to Recognize and Attract Them
https://www.psychologytoday.com/…/nutric-people-how-recogni…

Nguồn bài, ảnh: Net. (Copy từ Nguyễn Lan Anh fb)